Station Gilze Rijen 1863-2023

Niets uit deze website mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van kopie, op digitale of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van auteur en/of webmaster.

Bij de officiele opening van het eerste stukje spoorweg in Nederland, dat op initiatief en kosten van de Staat der Nederlanden werd aangelegd, was de hele regering aanwezig. De geillustreerde pers uit die dagen publiceerde tekeningen van de trein in Breda, Gilze-Rijen en Tilburg. Nagenoeg het volledige kabinet was er toen bij aanwezig.

Rond 1910 poseert het bijna voltallige personeel voor het stationsgebouw Gilze-Rijen uit 1863. Uiterst rechts ervan is het privaat-gebouwtje uit 1863 te zien. Duidelijk onderscheidt de stationschef zich in de groep. Hij draagt in één van zijn vestzakken een goed-lopend 'spoorweghorloge' aan een gouden ketting, want 'tijd' was bij het spoorwegbedrijf nog de 'motor' van het hele mechaniek.

Het station Gilze-Rijen, nog in volle glorie, 1911. Rechts staat de goederenloods die nog in datzelfde jaar zal worden opgeleverd. De muren zijn nog niet behangen met reclameplaten, zoals in die tijd wel gebruikelijk was. Het lijkt er ook op dat de ramen nog niet van glas zijn voorzien. Links ervan, kort ernaast, staat het privaatgebouwtje uit 1863.

De brand in het stationsgebouw te Gilze Rijen, 19 augustus 1911

Uit: 'Nieuwe Tilburgsche Courant' van 21 augustus 1911.

Over den brand in het stationsgebouw te 'Gilze-Rijen schrijft men nog nader: Om half zeven brak in de bovenverdieping van het station Gilze-Rijen een brand uit, die zich snel uitbreidde en weldra de woonvertrekken van den chef in volle vlam zette. Slechts weinig meubels konden worden gered. Onderwijl droeg men den inventaris van het stationsbureau naar de goederenloods.

Wie ons station kent, een soort duiventil, begrijpt dat allen bang waren dat de hooge muren weldra om zouden storten. Trein 7.52 van Tilburg had hier vrij veel vertraging. Langzaam reed hij voorbij het brandende gebouw. Achteraf bleek, dat er totaal geen gevaar was. Alle treinen hadden veel vertraging, zelfs de mailtreinen moesten stoppen en reden langzaam voorbij het brandende gebouw.

Omstreeks 8 uur arriveerden ingenieurs van den Staatsspoor en deze lieten nog de telephoon- en de bloktoestellen uit het bureau halen en in veiligheid brengen. Hoog bleven iele vlammen opslaan. De brandspuit was er vrij gauw bij, maar uit watergebrek kon ze niet veel uitvoeren. Als er flink gespoten had kunnen worden, zou de brand zeker tot de twee bovenste verdiepingen beperkt zijn gebleven. Nu brandde alles uit, behalve de 'twee hokjes die wij wachtkamers noemen.

Om middernacht rukte de brandweer in. De muren staan, flink, stevig geankerd als zij zijn, alle nog overeind. ‘t Moet anders wel een beetje huiveringwekkend geweest zijn voor de passagiers die onder zo'n hoog brandend gebouw doorreden. De 'inboedel' van den chef is' geassureerd. De oorzaak van den brand is onbekend. (bron: Nieuwe Tilburgsche Courant, 21 augustus 1911)

Uit: 'Nieuwe Tilburgsche Courant' van 21 augustus 1911.

Na de brand in het stationsgebouw werd de dienst ondergebracht in een provisorisch ingericht houten gebouw op de verhoogde laad- en losplaats (zie tekening hieronder). Bij het vijftigjarig jubileum van de 'Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen' in 1913 werden de officiele statiefoto's met het personeel gemaakt voor dit langwerpige en feestelijke versierde gebouw. Uiteraard poseerde de stationschef, temidden van zijn hogere beambten, apart voor de fotograaf.

Het station Gilze-Rijen had in 1913 zo'n zes hogere beambten en een man of vijftien aan lager personeel, tenminste als we afgaan op de statiefoto's. Foto uit collectie Heemkring 'Molenheide'.

Het stationsemplacement van Gilze-Rijen. Tussen de opening in 1863 en de brand in 1911 veranderde er nog niet zoveel, zoals in de tekening boven is vast te stellen. In 1974 werd een aparte goederenloods (3) gebouwd. In 1893 kreeg het stationsgebouw aan weerszijden een kleine uitbreiding (5). De goederenloods (3) uit 1874 kreeg in 1893 nog een uitbreiding en in het jaar van de brand verrees er al een nieuwe goederenloods (7).

Een particuliere ondernemer hield met een auto(mobiele auto)bus een dienst vanuit het dorp Gilze naar het spoorwegstation in Rijen. Bij de bus links staan ene Fransen en Chr. van Dorst. Rechts had Alph. Segers een slagerij. Het hotel "Du Commerce" verhuurde ook een automobiel. Het deel met erker liet hij in 1926 bouwen om daarin een lunchroom te vestigen. Achter de bus staat het woonhuis van gemeenteontvanger J.J. Bezems. Links is het woonhuis met looierij van Aarts. Het vliegtuig is een grapje van de fotograaf om te laten zien dat er ook nog een vliegveld bij Gilze en Rijen. De ansichtkaart dateert uit omstreeks 1928.

Het nieuwe stationsgebouw is in 1917 nog maar amper gereed of een eerste fotograaf staat al klaar voor het maken van een foto en daarmee een ansichtkaart. Van links naar rechts staan een nieuw stationsgebouw, een dienstgebouw en een grote goederenloods ter beschikking van het spoorwegpersoneel en het publiek. Rechts staat een trein uit Tilburg gereed om te vertrekken naar Breda.

Het fraaie nieuwe stationsgebouw kwam tot stand in de jaren van de Eerste Wereldoorlog. Bijna alle stations hadden in die jaren een militaire bezetting of waren het toneel van (dienstplichtige) militairen, al of niet op weg naar of van hun legerplaats. Rechts staat het dienstgebouw nog juist in beeld. Ansichtkaart uit circa 1918.

Kort na de bouw van het nieuwe stationsgebouw in Gilze-Rijen leek het of er nog maar weinig te beleven was. Duidelijk is te zien dat de gevel aan de westzijde van het stationsgebouw geheel onbegroeid is en de hoofdingang aan de straatzijde voorzien is van een fraaie trappartij met een glazen uiterlijk. Ansichtkaart uit circa 1920.

Gezicht van de nabijgelegen overweg Stationsstraat / Wilhelminastraat (later Julianastraat) op het stationsgebouw van Gilze-Rijen. Links staat een pomplorrie van de Dienst van Weg & Werken buiten het spoor. Zodra nodig wordt de lorrie op het spoor gehesen en al pompend kan het personeel dan snel op weg naar de plek waar werk aan de winkel is.
In het midden staan het dienstgebouw en de goederenloods. Van meet af aan had het perron tussen de beide hoofdsporen een overdekte wachtgelegenheid. Het stationsgebouw kreeg aan de westzijde een fikse begroeiing van 'klimop' (hedera). Kennelijk had de stationschef toch last van vochtdoorslag in zijn bovenwoning en de dienstruimten aan de zuidwestzijde van het stationsgebouw. Ansichtkaart uit de jaren 1920-1930.

Gezicht in oostelijke richting vanaf de Stationsstraat op het stationsgebouw, het dienstgebouw en de goederenloods in Gilze-Rijen. In de jaren twintig kwamen er op het platteland steeds meer autobusdiensten tot stand, zeker op plekken waar nog geen tram reed. Al gauw was het spoorwegstation Gilze-Rijen een knooppunt voor de autobusdiensten naar en van alle dorpen in de regio. De foto toont een goed beeld van de hoofdingang met de fraaie ingang in een glazen uiterlijk. Ansichtkaart uit de jaren 1920-1930.

Na een fraaie dag met een heleboel volk op de been, dat een dagje op stap was geweest met trein en autobus heerste er een drukte van belang in Gilze-Rijen. Zelfs een ijscoman had zijn klandize op het Stationsplein. De foto is gemaakt in de jaren 1930-1940, toen de muren aan de west- en zuidzijde van het stationsgebouw al ontdaan waren van de natuurlijke begroeiing.

Zoals in elk dorp of stad vestigden zich ook in Rijen na de komst van de trein particulieren met een café of herberg in de buurt van het station. Gezicht vanuit het zuiden op de toenmalige Wilhelminastraat (later Julianastraat) in Rijen. Op de achtergrond passeert een trein uit Breda de overweg met een locomotief uit de serie NS 3700. Rechts staat het café van P. van Wezel, gebouwd in 1908. Het markante pand in het midden, op de hoek met de parallelweg langs het spoor, is anno 2024 nog steeds aanwezig. Dat werd in 1907 gebouwd door de timmerman en aannemer J. van Geel en was later in handen van lederhandelaar P. van Rooij.
Ansichtkaart uit circa 1920.

Gezicht vanuit het noorden op de toenmalige Wilhelminastraat (later Julianastraat) in Rijen, en dat staande aan de noordzijde van de spoorwegovergang. Links staan de beide uitrijseinpalen vanuit Rijen naar Breda. Achter de linker sluitboom staat het fraaie pand op de hoek van de Wilhelminastraat uit 1907. De plaat is afkomstig uit een geillustreerd tijdschrift in de jaren twintig.

Omstreeks 1925 had je vanaf de spoorwegovergang dit beeld van de Julianastraat. Links stond de in 1907 gebouwde woning met werkplaats van lederhandelaar P. van Rooij, die op de foto met zijn gezin voor zijn woning staat. Verderop lag het café met veranda van P. van Wezel, gebouwd in 1908.
Rechts op de voorgrond staat de in 1924 gebouwde winkel in kruidenierswaren en rookartikelen van A. van Baal, die zich zelf voor de deur van zijn zaak heeft geposteerd. Vervolgens kwam de bakkerij van A. van Opstal en de woning van de leerlooier P. Seelen, respectievelijk gebouwd in 1921 en 1922. Vergelijk ook het voorgaande beeld.

In 2024 naar het zuiden kijkend bij de overweg en de Julianastraat is heden ten dage het markante pand links op de hoek uit 1907 nog altijd aanwezig. Rechts van het midden staat het pand uit 1908 dat op eerdere beelden een horeca-gelegenheid was en zelfs nog een overdekt terras aan de weg had. Rechts staan panden die in een eeuw tijd nauwelijks gewijzigd zijn. Foto uit Google Earth. Vergelijk ook de voorgaande ansichtkaart.

Een eeuw geleden vanaf de spoorwegovergang naar het noorden kijkend, zag je recht voor je uit de Stationsstraat liggen die naar het centrum van Rijen leidde. Links staat het 'stationskoffiehuis' in de oorspronkelijke toestand. Dat was eigenlijk uitgegroeid van een gewone boerderij naar een boerderij met café, zoals in die tijd wel vaker voorkwam. Ansichtkaart uit circa 1920.

Een beeld uit de jaren zestig van het 'stationskoffiehuis'. Foto uit collectie heemkring 'Molenheide'.

Een beeld uit de jaren zeventig van het 'stationskoffiehuis'. Foto uit collectie heemkring Molenheide. Links ligt dus de overweg in de Julianastraat, die op termijn ook zal worden vervangen door een 'onderdoorgang'. De betrokken instanties hebben in 2024 hiervoor hun handtekeningen gezet.

Ruim een halve eeuw later zag het stationskoffiehuis met hotel van J. van Wezel-van der Horst er al wat anders uit. Links (buiten beeld) ligt de spoorwegovergang aan het begin van de Stationsstraat te Rijen. Foto uit 1972, Johan van Gurp, Breda.

Anno 2024 is het gebouw nog steeds aanwezig, maar veel gaat er niet meer in om. Foto uit Google Earth.

Zo er in het centrum van Rijen een boerderij uitgroeide tot een boerderij met café onder de naam 'Stationskoffiehuis ', zo was dat ook het geval met een boerderij, kort bij 'het spoor' in de weg van Oosterhout naar Gilze-Rijen, ter plaatse ook bekend als 'Vijf Eikenweg'.
De zaken gingen blijkbaar goed, want achter de boerderij werd later nog een kolossale schuur neergezet.

De foto laat ook de aan weerszijden van de overweg opgehangen borden zien met de tekst ' Aanraken draden levensgevaarlijk', want in 1949 was de electrificatie van het baanvak Breda - Tilburg een feit. Maar vanwege aanrijdingen door te hoog te beladen trekkers met aanhanger of vrachtwagens, besloot de NS medio jaren vijftig in Nederland bij nogal wat overwegen aan weerszijden van de lijn borden ter waarschuwing te plaatsen.
Helaas sneuvelden deze borden (die uiteraard enkele decimeters lager hingen dan de bovenleiding) zodanig vaak, dat de NS al na enkele jaren afzag van deze borden in heel Nederland. De NS was inmiddels flink in de rode cijfers was beland en dit was de eerste maatregel ter bezuiniging op eigenlijk onnodige uitgaven. Aldus is foto te dateren op de jaren 1955-1960, mede omdat er een nieuwe beveiliging in aanleg is, getuige de nieuwe seinpaal rechts in beeld.

De spoorwegovergang is in 2024 vervangen door een onderdoorgang. Op 5 juli werd deze feestelijk geopend en op 13 juli in gebruik gesteld. De 'Vijf Eikentunnel' ligt in de N 631 van Oosterhout naar Gilze-Rijen en vervangt de overweg in de Oosterhoutseweg.

De boerderij met café bestaat nog steeds, hoewel al vele jaren uitsluitend als een horecabestemming. De foto dateert uit de zomer van 1963, want met ingang van 27 oktober 1963 kwam er een nieuw blokbeveiliging in dienst tussen Breda (blokpost 54) en Gilze-Rijen. De seinpaal rechts staat er al, maar moet moet nog worden voorzien van een 'lampenbord'.

Wat op de voorgaande foto niet is te zien, komt op deze plaat beter in beeld. Foto uit circa 1980.

Het huidige beeld van de voormalige boerderij 'Vijf Eiken'.

Terug naar de jaren kort na de Tweede Wereldoorlog

In het stationsgebouw hangt nog altijd een bronzen gedenkplaat, die herinnert aan de gevallenen onder het spoorwegpersoneel. In Rijen overleed in 1943 C. Broeders aan de gevolgen van een bombardement. Een korte necrologie in het vaktijdschrift 'Spoor- en Tramwegen' (boven) en één na de oorlog in het personeelstijdschrift 'Nieuw Spoor' herinneren aan hem, iets dat in heel het land op voorstel van de spoorwegvakbonden werd gedaan.

Een ansichtkaart uit circa 1948 geeft een beeld van de situatie in de jaren kort voor de elektrificatie van het baanvak Breda - Tilburg. Duidelijk is te zien dat er pal tegenover het stationsgebouw flinke panden zijn ontstaan, die het dorpse aanzien van Rijen flink deden veranderen. De beide uitrijseinen in de richting Breda stonden er al sinds de nieuwbouw van het emplacement en gebouwen in 1917.

Rudolf Marcus fietste in zijn jeugdjaren vanuit zijn woonplaats Breda naar Gilze-Rijen om met zijn eenvoudige rolfilmcamera (formaat 6 x 9 cm) treinen, stations- en haltegebouwen vast te leggen. Zuinig als hij was op elke plaat, wist hij als één van de zeer weinigen in West-Brabant toch een aantal mooie en vooral interessante beelden te maken. De sneltrein 404 met een gevarieerde naoorlogse samenstelling aan rijtuigen en een NS 3700 ervoor vertrekt op 10 oktober 1948 in Gilze-Rijen naar Breda. Rechts in beeld staat de abri op het (midden-)perron en in de verte torent het stationsgebouw hoog boven alles uit.

De ansichtkaart dateert uit circa 1960. Rechts staat het dienstgebouw uit 1917. Links op het perron bij de hoek van het hoofdgebouw is nog een afdakje te zien voor het dienstdoende personeel. Het is mij niet duidelijk, waarvoor dit diende of heeft gediend.

De foto dateert uit de zomer van 1963, want met ingang van 27 oktober 1963 kwam er een nieuwe blokbeveiliging in dienst tussen Breda (blokpost 54) en Gilze-Rijen. De (uitrij-)seinpaal voor het spoor naar Breda staat er al, maar is nog niet dienst en daarom nog 'afgekruist' (niet als zodanig zichtbaar). Rechts staan het dienstgebouw (midden) en de goederenloods uit 1917. Daarachter staat een oud rijtuig dat als bovenleidingsmontagewagen wordt gebruikt.

De spoorwegovergang is goed beveiligd tegen 'hoogvliegers', ofwel te hoog beladen vrachtwagens of andere voertuigen). Dat is wel nodig ook, want bij veel pech komt de hele bovenleiding met palen en al, kort naast de overweg, naar beneden. In 1963 stonden er bij de overwegen al geen borden meer met de tekst ' Aanraken draden levensgevaarlijk' (zie foto bij de 'Vijf Eiken').

Een eindje ten westen van het station Gilze-Rijen maakte Rudolf Marcus op 22 september 1951, ter hoogte van een rijtje markante nieuwbouwwoningen, een fraaie plaat van een lange goederentrein in de richting Breda. De locomotief is NS 4717, een in Zweden in de oorlogsjaren gebouwde locomotief om het toen al dreigende tekort aan trekkrachten na 1945 in Nederland aan te vullen.

Nog meer geluk had Rudolf Marcus op 8 mei 1954, toen een reizigerstrein met locomotief NS 3718 dezelfde markante plek in Gilze-Rijen passeerde en juist het vuur oppookte om meer stoom te maken en dus op snelheid te komen.

Inmiddels is de elektrificatie van het baanvak Breda - Tilburg al in beeld gekomen, maar in 1949 was dat allemaal nog in aantocht.
De foto toont het vervoer van een stuk bovenleidingportaal op lorries, waarschijnlijk in oostelijke richting.
In de verte, precies langs de neus van de man rechts in beeld, staat de Maria Magdelenakerk in het centrum van Rijen. De groep mensen staat aan de oostzijde van emplacement Gilze-Rijen, waar ook een laad- en losplaats lag (ter hoogte van de buurtschap Haansberg). Overigens lagen er ook aan de westzijde van het station in het dorp laad- en losmogelijkheden, onder andere voor vele kolenboeren. Het stationsgebouw van Gilze-Rijen (in de verte) valt juist links buiten beeld.

Gezicht in westelijke richting vanaf het perron op het station Gilze-Rijen, 1950. De elektrifcatie tussen Breda en Tilburg was op 16 januari 1950 een feit. Foto NS, Utrecht, collectie Het Utrechts Archief.

Rudolf Marcus schroomde niet om af en toe af te wijken van de geijkte plekken om een foto te maken. Vanuit de ballast (zoals dat zo mooi heet) fotografeerde hij op 10 augustus 1958 het 'hondekop' 747, kort voor vertrek als stoptrein van Nijmegen naar Breda . Mooi kwam oo de goederenloods in beeld.

Veel werd er in de loop der jaren in Gilze-Rijen niet aan het stationsgebouw verprutst. Deze opname is gemaakt op 22 augustus 1975.

Veel werd er in de loop der jaren in Gilze-Rijen niet aan het stationsgebouw verprutst. Deze opname is gemaakt op 22 augustus 1975.

De perronzijde van het stationsgebouw Gilze-Rijen na een renovatie in 2020. Het stationsgebouw van Gilze-Rijen werd op vrijdag 5 november 2020 weer voor reizigers opengesteld na een maandenlange renovatie. Reizigers konden vanaf dat moment weer 'warm' wachten op hun trein in het stationsgebouw en gebruik maken van de snoep- en koffieautomaten en het toilet in het hoofdgebouw.

Eind mei 2020 startte een aannemer met het werk aan het stationsgebouw uit 1916-1917. Het werd deels in oude luister hersteld met nieuwe dakpannen, kozijnen en deuren in de kleuren (volgens het ontwerp van de architect van destijds), nieuwe verlichting en een grondige opknapbeurt van een deel van de binnenruimte.

De straatzijde van het stationsgebouw Gilze-Rijen na een renovatie in 2020. Het stationsgebouw van Gilze-Rijen werd op vrijdag 5 november 2020 weer voor reizigers opengesteld na een maandenlange renovatie. Om de sfeer uit vroegere tijd terug te brengen is bijna alle hedendaags 'straatmeubilair' uit de foto verwijderd.

Tot slot nog wat beelden uit 1978 langs de lijn ten westen van het station in 1978, 28 jaar na de elektrificatie en dat inmiddels al 46 jaar geleden...! Destijds overheersten het blauw en groen in het rollend materieel, maar in geel en grijs kwam er steeds meer.

ZW 057-28 1671 18-08-1978 NS 508, trein 5250 (Venlo - Den Haag CS), Gilze-Rijen.

ZW 059-29 1740 13-10-1978 NS 246+297, trein 4345 (Zwolle - Roosendaal), Gilze-Rijen.

ZW 059-28 1739 13-10-1978 NS 1126, goederentrein in richting Rotterdam IJsselmonde, Gilze-Rijen.

ZW 059-34 1745 13-10-1978 NS mP 3007 + 3 gP, posttrein ('s-Hertogenbosch - Roosendaal), Gilze-Rijen.

ZW 060-04 1750 13-10-1978 NS 1114, bietentrein van Zuid Limburg naar Roosendaal, Gilze-Rijen.

ZW 060-01 1747 13-10-1978 NS 664, trein 4349 (Zwolle - Roosendaal), Gilze-Rijen.

ZW 059-27 1738 13-10-1978 NS 1128, trein 2508 (Koln Hbf - Den Haag CS), en 1123, tr. 2517 ( Den Haag CS - Koln Hbf), Gilze-Rijen.

ZW 060-07 1753 13-10-1978 NS 1502, trein 2512 (Koln Hbf - Den Haag CS), Gilze-Rijen.

ZW 060-08 1754 13-10-1978 NS 1222, leeg materieel plan E naar Roosendaal, Gilze-Rijen.

059-33 1744 13-10-1978 NS 1111, trein 1548 (Venlo - Den Haag CS), Gilze-Rijen.

ZW 059-31 1742 13-10-1978 NS 1005, goederentrein in richting Rotterdam IJsselmonde, Gilze-Rijen.

ZW 057-22 1665 18-08-1978 NS 695, trein 4648 (Vlissingen - Zwolle), Gilze-Rijen.

ZW 057-21 1664 18-08-1978 NS 1101, trein 2515 (Den Haag CS - Koln Hbf), Gilze-Rijen.

ZW 057-25 1668 18-08-1978 NS 1203, trein 2517 (Den Haag CS - Koln Hbf), Gilze-Rijen.

ZW 057-26 1669 18-08-1978 NS mP 3017, posttrein Roosendaal - 's Hertogenbosch), Gilze-Rijen.

ZW 057-24 1667 18-08-1978 NS 1506, trein 2508 (Koln Hbf - Den Haag CS), Gilze-Rijen.

ZW 057-23 1666 18-08-1978 NS 1009, goederentrein in richting Rotterdam IJsselmonde, Gilze-Rijen.

Een beeld van locomotief NS 1005 met de 'Rheingold' naar Hoek van Holland op 16 augustus 1952 bij Oisterwijk. Twintig minuten later passeerde deze trein Gilze-Rijen, op weg naar Rotterdam.

Een beeld van een locomotief NS 1200 met de 'Rheinpfeil' naar Hoek van Holland op 16 augustus 1952 bij Oisterwijk. Twintig minuten later passeerde deze trein Gilze-Rijen, op weg naar Rotterdam.

Tenslotte een beeld uit de tijd van de 'stoom' in de jaren dertig, nog heel wat jaren voordat het in dienst stellen van de elektrifcatie tussen Breda en Tilburg op 16 januari 1950 een feit zou zijn. De oorspronkelijke stenen wachtpost uit 1863 is nog goed te zien. Die gaf maar weinig ruimte aan de dienstdoende wachter, vandaar dat er in latere jaren een houten aanbouw met een overkapping (en een hekwerk voor de veiligheid) was geplaatst. Na het in dienst stellen van de de nieuwe beveiliging met ingang van 27 oktober 1963 moest de blokpost 55 in Dorst snel plaats maken voor een bredere (over-)weg.